Συνεπιμέλεια ανήλικου τέκνου - Σχολιασμός της υπ΄ αρ. 2061/2022 Απόφασης ΜΠρΑθ (ασφαλιστικά μέτρα)

Κόλαφος στο νέο θεσμό της συνεπιμέλειας αποτελεί η όλως πρόσφατη υπ΄ αρ. 2061/2022 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων) με την οποία απορρίφθηκε ως ουσία αβάσιμο το αίτημα του αιτούντος πατέρα περί συνεπιμέλειας και εναλλασσόμενης διαμονής του τέκνου, λόγω της αυξημένης έντασης στις σχέσεις που υφίσταται μεταξύ των δύο γονέων.

Κατά τη νομική σκέψη του ως άνω Δικαστηρίου, κρίθηκε άκρως θεμελιώδες το συμφέρον του τέκνου και δη το ζήτημα της σταθερότητας του περιβάλλοντος διαβίωσής του και της αναγκαιότητας μη μεταβολής αυτού ανά εβδομάδα, δεδομένης και της μικρής ηλικίας του (7,5 ετών) και με γνώμονα τούτο, απέρριψε το αίτημα συνεπιμέλειας και και εναλλασσόμενης κατοικίας του τέκνου στο σπίτι της μητέρας και του πατέρα. Για την κρίση του προς αυτή την κατεύθυνση, έλαβε υπόψη περιστατικά που καταδεικνύουν βαθύτατο χάσμα και αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των γονέων, τις τεταμένες σχέσεις τους και δη την αδυναμία τους να συνεννοηθούν σε βασικά ζητήματα που αφορούν το παιδί.

Μετά ταύτα, το Δικαστήριο, με αποκλειστικό γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου τέκνου  όπως το καθορίζουν οι βιοτικές και ψυχικές του ανάγκες, δέχθηκε την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων περί προσωρινής ανάθεσης αποκλειστικής επιμέλειας του τέκνου που άσκησε η μητέρα (πλην των αποφάσεων για τα θέματα που αναφέρονται στο άρθρο 1519 ΑΚ επί των οποίων οι γονείς αποφασίζουν από κοινού) και απέρριψε την αντίθετη αίτηση του πατέρα για συνεπιμέλεια με εναλλασσόμενη διαμονή, δεχόμενο το επικουρικώς προβληθέν αίτημά του για ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας και ρυθμίζοντας την επικοινωνία του με το τέκνο. 

Στην κρίση του αυτή, κατέληξε κάνοντας δεκτό ότι η αιτούσα – καθ’ ης η αίτηση είναι φιλόστοργη μητέρα, ικανή να διαπαιδαγωγήσει σωστά το ανήλικο τέκνο, το οποίο διαμένει μαζί της και κατάλληλη για τη σωστή ανατροφή και διαπαιδαγώγηση του, εξασφαλίζοντας συνθήκες ηρεμίας, σταθερότητας και ασφαλούς διαβίωσης του και ως εκ τούτου, ότι συντρέχουν εν προκειμένω οι εκ του νόμου (άρθρο 1514 παρ. 2, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με τον ν. 4800/2021) προϋποθέσεις, ώστε να αναθέσει προσωρινά μέρος της γονικής μέριμνας και δη την επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου τέκνου σε αυτή, παρεκκλίνοντας από την από κοινού άσκηση του συνόλου της γονικής μέριμνας από αμφότερους τους διαδίκους γονείς του, όπως αυτή ορίζεται με τη διάταξη του άρθρου 1513 παρ.1, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το Ν. 4800/2021.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκεπτικό του Δικαστηρίου σχετικά με το θεσμό της συνεπιμέλειας που εισήχθη με το N. 4800/2021 και ειδικότερα αξίζει να σημειωθούν τα κάτωθι :

1. Η εν λόγω απόφαση, ενώ αναφέρει ότι το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου εξυπηρετείται δια της ενεργού παρουσίας και των δύο γονέων στην ανατροφή του με την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας (1513 ΑΚ) και ότι σε περιπτώσεις διαφωνίας η ρύθμιση της γονικής μέριμνας γίνεται από το Δικαστήριο (1514 ΑΚ), επεξηγεί ότι ο όρος “διαφωνία των γονέων” δε συνίσταται μόνο στις ενδεικτικές αναφερόμενες περιπτώσεις του 1514 ΑΚ (αν ο ένας γονέας αδιαφορεί ή δε συμπράττει στη γονική μέριμνα ή δεν τηρεί τη συμφωνία ή αν η γονική μέριμνα ασκείται αντίθετα προς το συμφέρον του τέκνου). Αντιθέτως, διευρύνει τις περιπτώσεις “διαφωνίας”, τις διαχωρίζει από την ταύτισή τους με την όποια διαφωνία αφορά τους ίδιους ή με τους λόγους που οδήγησαν στη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης ή σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και εν τέλει διευκρινίζει ότι ο όρος μπορεί να αναφέρεται και σε γεγονότα του παρελθόντος και σε παρούσες καταστάσεις και εν γένει σε όλα τα περιστατικά που καταδεικνύουν βαθύτατο χάσμα και αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των γονέων. 

2. Περαιτέρω, θέτει ένα τρόπο λειτουργικής κατανομής της γονικής μέριμνας με την ανάθεση ορισμένων λειτουργιών της, όπως την επιμέλεια, στον ένα γονέα και των υπολοίπων, όπως διοίκηση, περιουσία, εκπροσώπηση, στην από κοινού άσκηση, με στόχο το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου και την αποτροπή διάρρηξης των σχέσεων του με καθέναν από αυτούς.

3. Προτάσσει το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου και για την κρίση του ως προς αυτό, η απόφαση του Δικαστηρίου συνεκτιμά παραμέτρους, όπως την ικανότητα και πρόθεση καθενός εκ των γονέων να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, τη συμπεριφορά κάθε γονέα κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα και τη συμμόρφωση του με τις νόμιμες υποχρεώσεις του, τις δικαστικές αποφάσεις, τις εισαγγελικές διατάξεις και προηγούμενες συμφωνίες που είχε συνάψει με τον άλλο γονέα και αφορούν το τέκνο, ως ορίζει το άρθρο 1511 παρ. 2 ΑΚ, τα εν λόγω δε κριτήρια που αναδεικνύονται από το νομοθέτη και ισχυροποιούνται έναντι άλλων, δε δεσμεύουν το Δικαστήριο ως προς την ιεράρχηση ή την υιοθέτηση τους στο σύνολο τους.

4. Για την καταλληλότητα ή μη του γονέα να του ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του τέκνου, ακόμα και κατ’ αποκλεισμό του άλλου γονέα, κριτήριο μπορεί να αποτελέσει και ο τρόπος άσκησης αυτής μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, όπως συμβαίνει π.χ. όταν ένας γονέας, αντίθετα με τη συμφωνία περί συνεπιμέλειας και ενώ δεν συντρέχει λόγος κατεπείγοντος, λαμβάνει επανειλημμένα πρωτοβουλίες μονομερώς και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του άλλου για τη ζωή του παιδιού, ή όταν επανειλημμένα δεν ενημερώνει τον άλλο γονέα (π.χ. για ζητήματα υγείας του παιδιού, εθισμό στη χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών) ή όταν παραπείθει δολίως το παιδί ως προς το ότι ο άλλος γονέας είναι επικίνδυνος για τη σωματική ή ψυχική υγεία του, ή όταν, ενώ έχει την αποκλειστική επιμέλεια με προσωρινή διαταγή ή απόφαση ασφαλιστικών, παρεμποδίζει αδικαιολόγητα την επικοινωνία με τον άλλο γονέα. Όλα τα ως άνω ενδεικτικά αναφερόμενα συνιστούν κακή και καταχρηστική άσκηση της γονικής μέριμνας και ως κριτήριο λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στα πλαίσια του άρθρου 1514 ΑΚ και που είναι δυνατόν να επισύρει ακόμη και τις συνέπειες του άρθρου 1532 ΑΚ.

5. Τέλος, εισάγεται για πρώτη φορά μαχητό τεκμήριο ως προς το χρόνο επικοινωνίας του τέκνου με φυσική παρουσία με το γονέα με τον οποίο δε διαμένει, καθοριζόμενο στο ένα τρίτο (1/3) του συνολικού χρόνου, κατά τη ρύθμιση της επικοινωνίας (ΑΚ 1520 § 3 εδ. α’) από το Δικαστήριο, το οποίο δεν περιορίζεται από το αίτημα των γονέων, αλλά μπορεί να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο επικοινωνίας σύμφωνα με το συμφέρον του τέκνου και ταυτόχρονα την αποφυγή δικαστικών διενέξεων και εντάσεων μεταξύ των γονέων, οι οποίες αντιβαίνουν το συμφέρον του. 

Εν κατακλείδι, πρόκειται για μια ιδιαιτέρως σημαντική απόφαση η οποία θέτει νέα δεδομένα στη νομική σκέψη και προσέγγιση του θεσμού της συνεπιμέλειας, πάντα με στόχο το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου και κριτήριο, πλέον, και τη σταθερότητα του περιβάλλοντος διαβίωσής του και την αποτροπή καταστάσεων που προκαλούν νέες εντάσεις μεταξύ των γονέων.